Mbili ya ŵina Mpoto ku Malaŵi

Mapu yakulongola mpoto

Mbili ya ŵina Mpoto ku Malaŵi lemba

Mudauko wa ŵaTumbuka lemba

Bena Luhanga, Mkandawire na ba mitundu yinyakhe ndibo bene chalo cha Nkhamanga. Bina Gondwe mbalendo ku Nkhamanga, bakafumira ku Tanzania.

Mudauko wa ŵa Ngoni lemba

Fuko la ŵaNgoni likafumila ku mwela kwa Afilika. Banthu aba mbamoza na baZulu ba ku South Africa ndipo bakiza madela gha ku Malaŵi ku mayambiliro gha vyaka vya mu ma 1800. Ba Ngoni aba bakachimbila muwuso wa nkhaza wa fumu yabo ya maZulu, Shaka Zulu. Mukwenda kwabo bakazgolanga bazga banthu abo bakabasanganga mu nthowa ngati mbaKalanga abo bakabatola cha kumpoto kwa chalo cha Botswana na kumanjiliro gha dazi gha chalo cha Zimbabwe.

Mu Malaŵi, baNgoni bakukhala mu maboma gha Mzimba, Mchinji, Dowa na Ntcheu/Dedza. BaNgoni abo bakuyoboya chiNgoni lero mbachoko chomene chifukwa bali kutola viyowoyelo vya banthu awo bakabasanga mumalo yose ayo bakukhala. BaNgoni ba ku Mzimba bakuyoboya chiTumbuka nanga uli mumalo ghanyakhe ngati kwaMpherembe bachali kuyoboya chiNgoni. Chomene-chomene chiwoboyelo chili kusintha chifukwa cha kunjililana kwa zinthengwa pakati pa mitundu yinandi, kusazgirapo pa upusu pakuyowoya kwa viyowoyelo vinyakhe. BaNgoni ba ku Mchinji bakuyowoya chiCheŵa na ChiSenga ndipo ba Ku Ntcheu/Dedza nawo bakuyowoya chiCheŵa.

Mudauko wa BaTonga lemba

Malo agha ghakulindizga imwe kuti mulembepo!